Prowadzone na Wydziale Nauk o Środowisku pionierskie w Polsce badania przyczynią się do uratowania ginącego w naszych wodach gatunku jakim jest głowacica. Wspomniany gatunek jest bardzo cennym i jednocześnie jednym z najbardziej zagrożonych gatunków z rodziny ryb łososiowatych. Oprócz bardzo ważnej roli głowacicy w ekosystemie ryba ta jest bardzo pożądanym celem sportu wędkarskiego.Aktualnie, przetrwanie głowacicy w polskich wodach jest całkowicie uzależnione od prowadzonych programów zarybień materiałem produkowanym przez wyspecjalizowane ośrodki zarybieniowe. Na terenie Polski jedyne stado mateczne głowacicy znajduje się w Łopusznej pod Nowym Sączem (Fot. 1), w oparciu o które produkowany jest materiał zarybieniowy głowacicy, na którym w pełni opiera się program zarybień polskich wód tym gatunkiem.

Niestety, prowadzone programy ochronne oparte o metody hodowli ryb w niewoli wiążą się często z ryzykiem niekorzystnych zmian w puli genetycznej stad tarłowych, prowadząc do utraty zmienności genetycznej, która jest bardzo ważną cechą. Gdy ryby tę zmienność tracą, efektywność zarybień spada. Dlatego też w celu optymalizacji działań ochronnych związanych z populacjami gatunków ryb zagrożonych wyginięciem wskazane jest prowadzenie ciągłego monitoringu genetycznego stad matecznych, który pozwala na podejmowanie przemyślanych zabiegów ochronnych. W celu dostarczenia cennych wskazówek pomocnych przy opracowaniu zrównoważonego planu gospodarowania i ochrony głowacicy w Polsce, postanowiono rozpocząć badania nad genetyką głowacicy. Dzięki dofinansowaniu z grantu Narodowego Centrum Nauki w ramach ósmej edycji konkursu PRELUDIUM, w Katedrze Ichtiologii, przy współpracy z Polskim Związkiem Wędkarskim realizowany jest projekt pod tytułem „Zastosowanie markerów genetycznych w ochronie bioróżnorodności głowacicy w Polsce", którego kierownikiem jest mgr inż. Marcin Kuciński, a opiekunem naukowym dr hab. inż. Dorota Fopp-Bayat, prof. UWM. W zespole badawczym uczestniczy również mgr inż. Tomasz Liszewski (Fot. 2).

Fot. 2. Zespół badawczy realizujący badania nad genetyką głowacicy w ramach projektu „Zastosowanie markerów genetycznych w ochronie bioróżnorodności głowacicy w Polsce" finansowanego prze Naroowe Centrum Nauki. Od lewej: opiekun naukowy grantu dr hab. Dorota Fopp-Bayat, prof. UWM, kierownik projektu mgr inż. Marcin Kuciński oraz współwykonawca projektu mgr inż. Tomasz Liszewski.

W ramach wspomnianych badań zostaną również zaagnażowani magistranci studiujący na kierunku Rybactwo, którzy w ramach prac magisterkich będą mogli brać udział w badaniach molekularnych w naszych laboratoriach jak i badaniach terenowych. Głównymi celami wspomnianego projektu jest określenie kondycji genetycznej stada tarłowego w Łopusznej, a następnie sprawdzenie efektywności dotychczas prowadzonego programu hodowlanego w kontekście zachowania jego bioróżnorodności genetycznej. Dodatkowo w projekcie zaplanowano porównawczą analizę genetyczną dzikich populacji głowacicy ze stadem hodowlanym, aby stwierdzić czy dzikie populacje tego gatunku są uzupełniane właściwym pod względem genetycznym materiałem zarybieniowym. Opisane badania są prowadzone w ścisłej współpracy z Ośrodkiem Zarybieniowym w Łopusznej, reprezentowanym przez kierownika ośrodka mgr inż. Maksymiliana Krzysia (Fot. 3).

Fot. 3. Kierownik Ośrodka Zarybieniowego w Łopusznej mgr inż. Maksymilian Krzyś podczas prowadzonego sztucznego tarła głowacicy.

Ponadto w ramach szeroko zakrojonej kooperacji międzynarodowej zaplanowano również badania stad matecznych głowacicy z Niemiec, Słowacji oraz Ukrainy. W celu pozyskania prób do badań od dzikożyjących populacji głowacicy zostali włączeni również wędkarze, którzy w oparciu o specjalny protokół pobierają fragmenty płetw od ryb złowionych w trakcie sezonu wędkarskiego. Po złowieniu głowacicy wędkarze na specjalnych mapkach zaznaczaja miejsce odłowu ryby po czym po obcięciu małego fragmentu płetwy ryba jest z powrotem wypuszczana do wody.Uzyskane wyniki badań będą wykorzystane w celu poprawienia efektywności ochrony głowacicy, przyczyniając się do sukcesu restytucji tego gatunku a my wszyscy będziemy mogli cieszyć się obecnością tej pięknej i bardzo cennej ryby w naszych rzekach.

Marcin Kuciński, Dorota Fopp-Bayat